Ομιλία της Αντιπροσώπου στην Κύπρο της Υπάτης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, κας Cristina Planas

Με την ευκαιρία των εγκαινίων της έκθεσης φωτογραφίας με τίτλο «Προστασία: Αυτό που χρειάζονται οι πρόσφυγες»

Αξιότιμε Κύριε Πρόεδρε της Βουλής, Αξιότιμοι κύριοι, εκλεκτοί καλεσμένοι, Συνάδελφοι και Φίλοι, κυρίες και κύριοι.

Σας ευχαριστούμε που βρίσκεστε σήμερα μαζί μας.

Το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων είναι «προστασία». Προστασία είναι αυτό που χρειάζονται οι πρόσφυγες, αποτελεί την πεμπτουσία της Υπάτης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες καθώς και υποχρέωση των κρατών που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση του 1951 για τους Πρόσφυγες (όπως και η Κύπρος).
Το λογότυπο της Υπάτης Αρμοστίας συμβολίζει την προστασία. Για περισσότερες πληροφορίες για το έργο της Υπάτης Αρμοστίας στην Κύπρο μπορείτε να πάρετε ενημερωτικό φυλλάδιο από το τραπέζι πληροφόρησης. Η έννοια της προστασίας περιλαμβάνει στέγη, τροφή, ρουχισμό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη – σωματική και ψυχολογική – εκπαίδευση, κατοχή εγγράφων όπως ταυτότητας, διαβατηρίων, πιστοποιητικών γέννησης, οικογενειακή ενότητα, αξιοπρέπεια. Γι’ αυτό και βλέπετε τόσα πολλά προστατευτικά χέρια σ’ αυτή την έκθεση.

Μπορείτε επίσης να δείτε, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματικότητα, τη μετάβαση από την ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ και τη ΔΙΩΞΗ στην χώρα καταγωγής ΣΤΗΝ προστασία στην χώρα ασύλου. Μπορεί κατεστραμμένα κτίρια από τον πόλεμο να αποτελέσουν μέρος μιας φωτογραφικής έκθεσης, όπως της σημερινή, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για άλλες μορφές δίωξης, που αποτελούν επίσης τις γενεσιουργές αιτίες του εξαναγκαστικού εκτοπισμού. Πώς μπορείς για παράδειγμα να εκθέσεις φωτογραφίες ανθρώπων που υποβάλλονται σε βασανιστήρια ή σε εξευτελιστική μεταχείριση λόγω των πιστεύω τους, ή να αποτυπώσεις στο φωτογραφικό φακό την έλλειψη κρατικής προστασίας σ’ ένα κορίτσι το οποίο υποβάλλεται σε ακρωτηριασμό των γεννητικών του οργάνων, ή τις συνέπειες ενός πατέρα που δεν μπορεί να ταΐσει την οικογένειά του επειδή οι αρχές άρπαξαν τη γη του λόγω της εθνική του καταγωγής;

Η Βουλή των Αντιπροσώπων είναι ο πιο ιδανικός χώρος για την έκθεση αυτή. Σε αυτό το χώρο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν ο περί Προσφύγων Νόμος του 2000 της Κυπριακής Δημοκρατίας και οι τροποποιήσεις της. Σε αυτό το χώρο, επίσης, ενσωματώθηκε στην κυπριακή νομοθεσία η υποχρέωση για την ΕΝΤΑΞΗ των προσφύγων, όπως προβλέπει η σχετική οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ένταξη των προσφύγων, αναπόσπαστο στοιχείο της προστασίας, δεν ωφελεί μόνο τους πρόσφυγες, αλλά και την κοινωνία ολόκληρη. Μία πολιτική ένταξης και η άμεση εφαρμογή της, κατόπιν εντολής του Κοινοβουλίου δεν μπορεί να περιμένει άλλο. Επιπρόσθετα, σε αυτό το χώρο, ψηφίστηκαν οι κανονισμοί για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο, σύμφωνα με τη σχετική Ευρωπαϊκή οδηγία.

Γι’ αυτό το λόγο μαζευτήκαμε σήμερα εδώ. Οι διάφορες επιτροπές της Βουλής, συνήθως η Επιτροπή Εσωτερικών, αλλά όχι μόνο, επέδειξαν την αφοσίωση τους στο σκοπό και παρέμειναν ανοικτοί σε σχόλια και συζητήσεις από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς , περιλαμβανομένης της Υπάτης Αρμοστείας, ΜΚΟ και άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών, προκειμένου να συμβαδίζει η κυπριακή νομοθεσία με το διεθνές και το Ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Ο ρόλος της Βουλής των Αντιπροσώπων δεν τελειώνει ποτέ. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τις διαδικασίες, αναμένεται να σταλεί στη Βουλή σχετικό νομοσχέδιο από την εκτελεστική εξουσία – ένα νομοσχέδιο το οποίο αναμένουμε να έχει κοινωνικό πρόσωπο.

Θα ήθελα επίσης να αναφερθώ στο ρόλο των συμβόλων. Τα σύμβολα υπάρχουν από την αρχή της ανθρωπότητας. Υπάρχουν σύμβολα σε σπηλιές και τάφους, παγκόσμια σύμβολα για τη νίκη και για την αποτυχία. Εμείς, στην Υπάτη Αρμοστία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, χρησιμοποιώντας το απλό σύμβολο των προστατευτικών χεριών επιδιώκουμε να ενημερώσουμε τον κόσμο για την πολύπλοκη νομική έννοια της προστασίας. Τα προστατευτικά χέρια της Υπάτης Αρμοστίας περιλαμβάνουν όλα τα συστατικά στοιχεία της προστασίας των προσφύγων, περιλαμβανομένης της στέγασης. Επομένως, η Υπάτη Αρμοστία δεν μπορεί παρά να συνηγορήσει όπως στα κοινωνικά προγράμματα ένταξης που προβλέπουν την επιχορήγηση οικογενειών χαμηλού εισοδήματος περιληφθούν και οι (διεθνείς) πρόσφυγες που τηρούν τα κριτήρια. Οι πρόσφυγες θα πρέπει να έχουν ίση μεταχείριση με τους Κύπριους υπηκόους από τη στιγμή που οι περισσότεροι από αυτούς ζουν στην Κύπρο εδώ και πολλά χρόνια και το ενδεχόμενο επιστροφής τους στη χώρα καταγωγής τους φαντάζει τουλάχιστον ουτοπικό.

Μέσω της προστασίας οι πρόσφυγες θα έχουν μια δεύτερη ευκαιρία να ζήσουν με αξιοπρέπεια, δεδομένου ότι θα δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Και αυτό θα επιτευχθεί όχι μόνο μέσω της πολιτικής της εκάστοτε Κυβερνήσεως, ή μέσω των νόμων της Βουλής ή της υποδομής ασύλου, αλλά επίσης μέσω ΤΗΣ ΘΕΤΙΚΗ΅ΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ στη χώρα ασύλου έναντι της ευάλωτης ομάδας των ανθρώπων αυτών. Η κατανόηση βασικών εννοιών είναι καταλύτης προς τη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για τους πρόσφυγες. Μόνο με την κατανόηση μπορούν αν απορριφθούν στερεότυπα και προκαταλήψεις γύρω από το προσφυγικό θέμα. Η υπενθύμιση ότι οι πρόσφυγες δεν έφυγαν από τη χώρα τους για μια καλύτερη ζωή, αλλά για να σώσουν τη ζωή τους, μπορεί να μας βοηθήσει να καλωσορίσουμε τους πρόσφυγες στην κοινωνία μας.

Στόχος, λοιπόν, της έκθεσης που εγκαινιάζει σήμερα ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων είναι να μεταφέρει στο ευρύτερο κοινό της Κύπρου τα εξής μηνύματα
- πώς διαφέρουν οι πρόσφυγες από άλλες ομάδες πληθυσμών που μετακινούνται στις μέρες μας,
- ποιες είναι οι υποχρεώσεις των Κυβερνήσεων (περιλαμβανομένης της Κύπρου) έναντι των προσφύγων,
- από πού πηγάζουν οι υποχρεώσεις
- ποιο το έργο της Υπάτης Αρμοστείας αναφορικά με την προστασία
- τις διάφορες πτυχές της προστασίας τόσο στην Κύπρο όσο και παγκοσμίως.
Για το σκοπό αυτό η κάθε φωτογραφία πλαισιώνεται και από ένα μήνυμα.

Όπως θα δείτε, οι φωτογραφίες με τα προστατευτικά χέρια παρουσιάζουν ανθρώπους απ’όλο το φάσμα της κοινωνίας: τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων, την Επίτροπο Διοικήσεως, τη Δήμαρχο Λευκωσίας, βουλευτές, καθώς και άλλους – με το σκεπτικό ότι εκφράζουν την υποστήριξη και αφοσίωσή τους προς την πιο ευάλωτη ομάδα του κόσμου.
Αυτή η υποστήριξη δεν έρχεται μόνο από τους λήπτες αποφάσεων, αλλά και από καλλιτέχνες, διανοούμενους, στελέχη εμπορικών εταιριών. Αυτό δεν είναι τυχαίο, αλλά αποσκοπεί να δείξει ότι ο καθένας με το δικό του τρόπο μπορεί να προσφέρει προστασία στους πρόσφυγες: είτε επεξηγώντας σε άλλους ανθρώπους τι ωθεί τους ανθρώπους στην εξαναγκαστική μετακίνηση, είτε προσωπική βοήθεια στον πρόσφυγα για να μάθει τη γλώσσα, είτε προσφορά εργασίας, είτε ένα χαμόγελο ως ένδειξη κατανόησης και αποδοχής. Κάθε ένας από εμάς έχει ένα συμπληρωματικό ρόλο να διαδραματίσει στην προστασία του πρόσφυγα.

Αυτό που βλέπετε σήμερα είναι μόνο η αρχή μία εκστρατείας ενημέρωσης – στόχος μας είναι να εμπλουτίσουμε την έκθεση με περισσότερες φωτογραφίες και να εκθέσουμε τις φωτογραφίες σε όλη την Κύπρο, σε χώρους όπου συχνάζει κόσμος, προκειμένου να υπάρξει η μέγιστη δυνατή απήχηση. Μέχρι ο κάθε άνθρωπος να αναγνωρίζει το σύμβολο της προστασίας με τον ίδιο τρόπο που αναγνωρίζει τα λογότυπα των προϊόντων που καταναλώνει καθημερινά.

Είναι με αυτό το πνεύμα που ξεκινήσαμε αυτό το έργο (project). Είναι με αυτό το πνεύμα που μία ομάδα Κυπρίων φωτογράφων δηλώνουν έμπρακτα και αμισθί την υποστήριξή τους προς το έργο αυτό και τους σκοπούς του. Με την εμπλοκή τους δηλώνουν την συμμετοχή τους στα κοινωνικά θέματα που απασχολούν ολόκληρη την ανθρωπότητα και συνηγορούν προς την ένταξη και όχι τον αποκλεισμό των προσφύγων. Έχουμε επικοινωνήσει και με άλλους φωτογράφους οι οποίοι εξέφρασαν την προθυμία τους να βοηθήσουν στις επόμενες φάσεις του συγκεκριμένου έργου, οι οποίες θα συνεχίσουν μέχρι την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων 2009.

Ανάμεσα στα 32 εκατομμύρια εκτοπισμένων παγκοσμίως, η Κύπρος φιλοξενεί 1,000 πρόσφυγες και περίπου 11,000 αιτητές ασύλου, των οποίων η εξέταση της αίτησής τους από την Κυβέρνηση εκκρεμεί. Η πλειονότητα των προσφύγων παγκοσμίως καταφεύγει στις αναπτυσσόμενες χώρες και ορισμένες από της μεγαλύτερες μεταναστευτικές μετακινήσεις γίνονται στο Νότο.

Θα δείτε επίσης φωτογραφίες εκτοπισμένων Κυπρίων. Η Υπάτη Αρμοστία συνέβαλε με το έργο της στην ευημερία των Κυπρίων εκτοπισθέντων από το 1974 μέχρι το 1998. Οι ανάγκες προστασίας των προσφύγων μέσα στην ίδια τους τη χώρα είναι συνήθως οι ίδιες με τις ανάγκες των ανθρώπων που εξαναγκάζονται να αναζητήσουν προστασία εκτός της χώρας τους – την ανάγκη να έχουν πρόσβαση σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα από τα οποία στερήθηκαν με τη βία, χωρίς τη θέλησή τους (φαγητό, στέγη, ρουχισμός, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση), ο πόνος του να μην μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι του, είναι ταυτόσημα χαρακτηριστικά των εσωτερικά εκτοπισμένων και των προσφύγων. Γι’ αυτό το λόγο η Υπάτη Αρμοστία πιστεύει ότι η Κυπριακή κοινωνία μπορεί να αγκαλιάσει τους πρόσφυγες με προστασία. Επειδή οι Κύπριοι γνωρίζουν τι πάει να πει να έχεις χάσει τα πάντα και να πρέπει να ξαναρχίσεις από την αρχή.

Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αυτής της έκθεσης: τη Βουλή, τους Κύπριους φωτογράφους που λόγω των ανθρωπιστικών τους πιστεύω πήραν τις φωτογραφίες αυτές- την ομάδα των ασκούμενων μας οι οποίοι άνευ αμοιβής εργάστηκαν τόσο εντατικά και με αφοσίωση – και με την ευκαιρία θα ήθελα να καλέσω και άλλους Κύπριους, περιλαμβανομένων και δικηγόρων να παρέχουν τις εθελοντικές τους υπηρεσίες προς τον ιερό αυτό σκοπό. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα όλους τους χρηματοδότες που αναφέρονται στην αφίσα που βρίσκεται δίπλα μου και στην είσοδο της Βουλής.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας.